Nền văn hóa Quảng Ninh đồ sộ
Quảng Ninh, một tỉnh nằm ở địa đầu phía Đông Bắc Việt Nam, sở hữu kho tài nguyên văn hóa khổng lồ. Với 541 di sản văn hóa vật thể, bao gồm đình, chùa, đền miếu và danh lam thắng cảnh, cùng hơn 2.800 hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể, ghi nhận những phong tục, tập quán và trò chơi dân gian độc đáo.
Điều kiện địa lý và sinh thái nhân văn đa dạng đã tạo cho Quảng Ninh những thắng cảnh nổi tiếng. Trong đó, dạng địa hình biển đảo đặc trưng đã kiến tạo nên không gian tự nhiên kỳ vĩ và độc đáo, là nền tảng cho Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, quần đảo Cô Tô, bãi tắm Trà Cổ và vườn quốc gia Bái Tử Long.
Ngoài các di tích khảo cổ, Quảng Ninh còn lưu giữ hàng loạt di tích lịch sử – văn hóa quan trọng như Di tích thương cảng Vân Đồn, khu di tích lịch sử Bạch Đằng, các cụm di tích về Chủ tịch Hồ Chí Minh, cùng các di tích thời kỳ chống Pháp và chống Mỹ, góp phần làm phong phú thêm văn hóa Quảng Ninh.
Văn hóa phi vật thể Quảng Ninh
Quảng Ninh là vùng đất trù phú với kho tàng di sản văn hóa phi vật thể phong phú, gồm 2.800 hồ sơ di sản. Trong số đó, có 64 lễ hội truyền thống đặc sắc, phản ánh nét văn hóa độc đáo của từng vùng miền. Những di sản này bao gồm ngữ văn dân gian (sử thi, ca dao, dân ca, tục ngữ, hò, vè, câu đối, truyện cổ tích, truyện trạng), nghệ thuật trình diễn dân gian (âm nhạc, vũ điệu, sân khấu), tập quán xã hội (hương ước, luật tục, chuẩn mực đạo đức, nghi lễ và các phong tục khác), tri thức dân gian (tri thức về thiên nhiên, đời sống con người, lao động, y dược học cổ truyền, ẩm thực, trang phục), và nghề thủ công truyền thống.
Đặc biệt, Quảng Ninh còn lưu giữ nhiều lễ hội độc đáo của đồng bào các dân tộc thiểu số như Hội làng của dân tộc Dao ở xã Bằng Cả (huyện Hoành Bồ), Lễ hội Sóng Cọ, Lễ hội đình Lục Nà của dân tộc Tày ở xã Lục Hồn (Bình Liêu), Lễ hội đình Trà Cổ (Móng Cái), Lễ hội Vân Đồn (xã Quan Lạn, huyện Vân Đồn), Lễ hội Tiên Công, Lễ hội Bạch Đằng (thị xã Quảng Yên), Hội chùa Quỳnh Lâm, Hội đền An Sinh (huyện Đông Triều), Lễ hội đền Cửa Ông (Cẩm Phả) và Lễ hội Yên Tử (Uông Bí).
Ngoài ra, văn hóa Quảng Ninh còn nổi bật với bản sắc riêng của “văn hóa công nhân mỏ” đã được hình thành và phát triển suốt gần 150 năm, gắn liền với quá trình đấu tranh kiên cường của dân tộc trong hai cuộc kháng chiến chống xâm lược và những thành tựu trong công cuộc xây dựng đất nước. Điều này góp phần tạo nên những đặc trưng độc đáo của văn hóa Quảng Ninh hiện nay.
Nguồn tài nguyên văn hóa phong phú của Quảng Ninh, thể hiện qua truyền thống lịch sử và cách mạng, cùng với các giá trị di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, không chỉ đa dạng mà còn chứa đựng tinh thần yêu nước và đoàn kết của nhân dân tỉnh. Đây là nguồn lực vô giá để phát huy bản sắc văn hóa Quảng Ninh trong việc xây dựng và phát triển Quảng Ninh theo các đặc trưng: Hành chính minh bạch – Kinh tế phát triển – Văn hóa Quảng Ninh đặc sắc – Xã hội văn minh – Nhân dân hạnh phúc.
Phát triển văn hóa, con người trở thành nguồn lực quan trọng
Với quan điểm coi văn hóa và con người là nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là động lực phát triển kinh tế – xã hội và là sức mạnh nội sinh quan trọng cho sự phát triển, ngày 9/3/2018, BCH Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh đã ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TU về xây dựng và phát triển văn hóa và con người Quảng Ninh nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Nghị quyết đặt mục tiêu giữ gìn và phát huy bền vững bản sắc văn hóa Quảng Ninh; bảo tồn các giá trị di sản thiên nhiên và văn hóa Quảng Ninh; phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc; và xây dựng con người Quảng Ninh với các đặc trưng Năng động – Sáng tạo – Hào sảng – Lành mạnh – Văn minh – Thân thiện. Đặc biệt, Nghị quyết nhấn mạnh việc phát triển văn hóa Quảng Ninh và con người Quảng Ninh thành nguồn lực quan trọng để xây dựng và phát triển tỉnh theo các tiêu chí: Hành chính minh bạch – Kinh tế phát triển – Văn hóa Quảng Ninh đặc sắc – Xã hội văn minh – Nhân dân hạnh phúc.
Nghị quyết Đại hội XV của Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh tiếp tục khẳng định “Xây dựng nền văn hóa giàu bản sắc Quảng Ninh gắn với việc thu hẹp khoảng cách giàu nghèo” là một trong ba khâu đột phá chiến lược. Qua đó, tỉnh đã dành nhiều nguồn lực và huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội để thực hiện thành công mục tiêu này. Nghị quyết đặt ra mục tiêu quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đậm đà bản sắc Quảng Ninh, đảm bảo đồng bộ, có trọng tâm, trọng điểm và lộ trình cụ thể. Trước hết, tỉnh chú trọng nhiệm vụ bảo tồn văn hóa truyền thống, văn hóa vật thể và phi vật thể Quảng Ninh; giữ gìn và phát huy đặc trưng tốt đẹp của các dân tộc thiểu số, các giá trị văn hóa biển đảo, và văn hóa công nhân vùng mỏ; khắc sâu và nhân rộng những truyền thống văn hóa tốt đẹp của các dân tộc.
Dưới sự chỉ đạo sát sao của Tỉnh ủy, các cấp ủy đảng và chính quyền địa phương đã triển khai thực hiện Nghị quyết một cách sáng tạo, phù hợp với đặc thù của từng địa phương. Quá trình thể chế hóa chủ trương của Đảng bộ tỉnh đã được tiến hành nghiêm túc, thông qua các quy hoạch, đề án, chuyên đề nhằm phát huy bản sắc văn hóa Quảng Ninh trong xây dựng Quảng Ninh giàu mạnh. Đặc biệt, tỉnh đã ban hành Bộ quy tắc ứng xử “Nụ cười Hạ Long”, quy định việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội, Bộ tiêu chí Người Quảng Ninh, Tủ sách Văn hiến Quảng Ninh và Đề án bảo quản, tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh.
Quảng Ninh cũng tự hào sở hữu nhiều công trình văn hóa đạt tiêu chuẩn quốc tế như Bảo tàng – Thư viện tỉnh, Công viên hoa Hạ Long, Quảng trường 10/10, Cột Đồng Hồ, Cung Quy Hoạch và Hội chợ triển lãm tỉnh. Hệ thống các thiết chế văn hóa từ tỉnh đến cơ sở được đầu tư đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi để người dân tham gia và thụ hưởng văn hóa Quảng Ninh. Công tác trùng tu, tôn tạo, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể Quảng Ninh được tăng cường, đặc biệt là Di sản Vịnh Hạ Long, khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử, khu di tích lịch sử nhà Trần tại Đông Triều và di tích đền Cửa Ông.
Quảng Ninh hiện có hơn 600 di tích đã được kiểm kê, hơn 100 di tích được xếp hạng, trong đó có ba di tích được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt: Vịnh Hạ Long, Yên Tử và di tích lịch sử Bạch Đằng. Nhiều di sản văn hóa phi vật thể Quảng Ninh và các hoạt động văn hóa dân gian trên biển của từng vùng đã được phục dựng và phát huy, như tục hát “đúm” trên biển làng chài Cửu Vạn, hát Nhà tơ, hát múa Cửa Đình, lễ hội Cấp sắc của dân tộc Dao, lễ Đại Phan của người Sán Dìu và lễ hội Xuống đồng, lễ hội Lồng Tồng.
Toàn tỉnh có 94% số hộ đạt chuẩn gia đình văn hóa Quảng Ninh, 90% thôn, bản, khu phố đạt chuẩn văn hóa Quảng Ninh và 100% thôn, khu phố đã xây dựng quy ước, hương ước. Các hoạt động thể thao quần chúng và thành tích cao có nhiều tiến bộ, với gần 40% dân số thường xuyên luyện tập thể dục thể thao vào năm 2020. Nhiều vận động viên tham gia đội tuyển quốc gia và đạt huy chương tại các giải khu vực và quốc tế. Các môn thể thao mũi nhọn của tỉnh như bóng đá, bóng chuyền, điền kinh, bơi, đua thuyền, pencatsilat và cờ vua đều phát triển mạnh. Quảng Ninh hiện có hơn 500 văn nghệ sĩ đang hoạt động sáng tác văn học nghệ thuật, mang đến nhiều khởi sắc. Mỗi năm, tỉnh tổ chức hơn 500 buổi biểu diễn văn nghệ quần chúng và hàng trăm buổi liên hoan, hội thi, hội diễn.
Quảng Ninh đã có bước đột phá trong việc huy động các nguồn lực đầu tư cho các thiết chế văn hóa và thể thao đồng bộ, hiện đại. Công nghiệp văn hóa Quảng Ninh bước đầu được hình thành với một số sản phẩm văn hóa đặc trưng, thu hút sự quan tâm của đông đảo du khách, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân.
Tuy nhiên, so với các thành tựu trong lĩnh vực chính trị, kinh tế, quốc phòng, an ninh và đối ngoại, các thành tựu trong lĩnh vực văn hóa Quảng Ninh còn chưa tương xứng. Tiềm năng và lợi thế về bản sắc văn hóa Quảng Ninh vẫn chưa được phát huy hiệu quả để phát triển kinh tế – xã hội địa phương. Trong bối cảnh sau đại dịch COVID-19, tiềm năng du lịch di sản, du lịch văn hóa tâm linh, du lịch văn hóa biển và du lịch văn hóa bản địa chưa được đẩy mạnh. Các ngành công nghiệp văn hóa Quảng Ninh chưa có thành tựu nổi bật và tính liên kết, hệ thống của các lĩnh vực này chưa rõ ràng. Việc phát triển các thị trường sản phẩm văn hóa Quảng Ninh còn chậm và sự quảng bá các thành tựu văn hóa Quảng Ninh ra thế giới còn hạn chế.
Để xác lập và định vị đặc trưng văn hóa, con người Quảng Ninh, tỉnh cần tiếp tục quan tâm đặc biệt đến việc xây dựng một môi trường văn hóa đặc trưng, đa dạng trong thống nhất của một vùng văn hóa giàu có và hội tụ nhiều giá trị cao đẹp. Tỉnh cũng cần xây dựng một môi trường sống an toàn, lành mạnh và hạnh phúc; tạo dựng con người Quảng Ninh kết tinh những phẩm chất tốt đẹp về trí tuệ, kỷ luật, đồng tâm, văn minh và thân thiện.
Cùng với đó, tỉnh cần tập trung huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực của nhà nước và xã hội để xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, đưa văn hóa Quảng Ninh trở thành một phần quan trọng trong việc xây dựng và phát triển tỉnh Quảng Ninh giàu mạnh và hạnh phúc.
Comment (0)